Эдийн засаг

Монгол Улсын Эрдэнэсийн санд 2022 онд 22.9 тонн үнэт метал худалдан авчээ Улсын Их Хурлын Эдийн засгийн байнгын хорооны өнөөдрийн (2023.03.28) хуралдаанаар Монголбанкнаас 2022 оны арванхоёрдугаар сарын 30-ны өдөр ирүүлсэн “Монгол Улсын Эрдэнэсийн сангийн үндсэн сангийн орлого, үндсэн болон гүйлгээний сангийн зарлагын 2023 оны төсвийн тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцжээ.

ГЕГ: Он гарсаар эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт нийт экспортын 84 хувийг эзэлж байна Гаалийн ерөнхий газрын Статистик, дүн шинжилгээний хэлтсээс 2023 он гарснаас хойш гуравдугаар сарын 20-ны байдлаар барааны экспорт, импортын мэдээг өнөөдөр өглөө. Он гарсаар улсын хэмжээнд гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 4.8 тэрбум ам.долларт хүрч, өнгөрсөн оны мөн үеэс 56.3 хувиар буюу 1.7 тэрбум ам.доллараар өссөн байна. Үүнд, экспорт 1.5 тэрбум ам.доллараар, импорт 0.2 тэрбум ам.доллараар өсжээ.

Койн ба мөнгөний бодлого Хүмүүсийг өөрсдөөр нь үйлдэл хийлгэх шалгарсан хоёр арга байдаг. Эхнийх нь урам зоригийг нь өдөөх юм уу, тодорхой алхам хийснийх нь төлөө шагнал амлах. Нөгөөх нь айдас түгшүүрээр нь удирдах буюу шийтгэл ногдуулах. Койнд хөрөнгө оруулагчдын хувьд аль аль нь нөлөөлсөн. Нэгдүгээрт, итгэж авч дарсан койн нь хэдэнтэй өсөж том ашиг хийнэ гэх цайлган хүлээлт.

Экспорт 2023 оны эхний хоёр сард өмнөх оны мөн үеэс 1.1 тэрбум ам.доллароор өсжээ Гадаад худалдааны тэнцэл 2023 оны эхний хоёр сард нэг тэрбум ам.долларын ашигтай гарчээ. Энэ нь өмнөх оны мөн үеэс 902.8 сая ам.доллароор буюу 7.3 дахин өссөн үзүүлэлт болсон аж. Харин хоёрдугаар сард 655.6 сая ам. долларын ашигтай гарч, өмнөх сараас 265.9 сая ам.доллароор буюу 68.2%-аар өсжээ.

Гадаад валютын улсын нөөц 3.4 тэрбум ам.долларт хүрчээ Засгийн газрын өнөөдрийн хуралдаанд “Гадаад валютын улсын нөөцийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр авах зарим арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын 2022 оны аравдугаар сарын 5-ны өдрийн 362 дугаар тогтоолын хэрэгжилт, цаашид авах арга хэмжээний талаар Монгол Улсын Шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар Засгийн газрын гишүүдэд танилцуулав.

ҮСХ: 2023 оны нэгдүгээр сард гадаад худалдааны бараа эргэлт 1.8 тэрбум ам.доллараар өслөө Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдлын 2023 оны нэгдүгээр сарын тайланг Үндэсний статистикийн хорооны Бодлого, хамтын ажиллагааны газрын ахлах статистикч С.Норов танилцуулав. Монгол Улс 2023 оны нэгдүгээр сард нийт 107 улстай худалдаа хийжээ. Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 1.8 тэрбум ам.доллар, үүнээс экспорт 1.1 тэрбум ам.доллар, импорт 688 сая ам.доллар байна.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Дорноговь аймгийн Замын-Үүд сум дахь Ложистикийн төвд ажиллалаа Тус төв нь Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр баригдаж, 2018 онд ашиглалтад орсон. Ложистикийн төв нь жилд дунджаар хоёр сая тонн ачаа нэвтрүүлж байсан бол 2022 онд гурван сая тонн ачаа нэвтрүүлж, ачаа тээвэр нэмэгдсэн.

Х.Булгантуяа: Замын-Үүд боомт транзит тээврийн зангилаа болон хөгжих боломжтой “Замын-Үүд” боомтын барилга байгууламж, дэд бүтцийг шинэчилж, цаашлаад боомтын сэргэлтийг эрчимжүүлснээр Монгол, Хятадын худалдааны эргэлтийг үлэмж хэмжээгээр нэмэгдүүлж, транзит тээврийн зангилаа болон хөгжих боломж бүрдэнэ гэдгийг Монгол Улсын сайд, Боомтын сэргэлтийн үндэсний хорооны дарга Х.Булгантуяа энэ үеэр онцолж байлаа.

Замын-Үүд дэх Ложистикийн төвөөр 2022 онд гурван сая тонн ачаа нэвтрүүлжээ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх энэ долоо хоногийн эхээр Дорноговь аймгийн Замын-Үүд боомтод ажиллав. Тус боомт нь манай улсын хилээр нэвтэрч буй ачаа тээврийн 70 орчим хувь, зорчигч тээврийн 30 хувийг дангаар нэвтрүүлж, гаалийн орлогын 15 хувийг бүрдүүлдэг ложистикийн гол боомт юм.

Ноолуур боловсруулах үйлдвэрлэгчдэд 500 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгоно Засгийн газраас ноолуур боловсруулах үндэсний үйлдвэрлэгчдийн түүхий эдийн зах зээлд өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, тэднийг эргэлтийн хөрөнгөөр дэмжих зорилгоор сүүлийн жилүүдэд ноолуурын салбарт хөнгөлөлттэй зээл олгож байна.

ИНЕГ: Монгол Улсын агаарын орон зайгаар дамжин өнгөрөх нислэг 2019 оныхоос 80 хувиар буурлаа Монгол Улсын агаарын тээврийн орлого буурсантай холбоотой Иргэний нисэхийн ерөнхий газраас өнөөдөр мэдэгдэл гаргажээ. Мэдэгдэлд: “Монгол Улсын агаарын орон зайгаар дамжин өнгөрч буй агаарын хөлгийн тоо 2020-2022 онд эрс буурсан нь дэлхий нийтийг хамарсан цар тахал болон олон улсад үүсээд буй дайны нөхцөл байдалтай шууд холбоотой.

Гаалийн байгууллагын төсөвт төвлөрүүлэх орлого 570 тэрбумаар биелэв Гаалийн байгууллага нь 2022 оны тодотголоор 4.1 их наяд төгрөг Улсын төсөвт төвлөрүүлэх үүрэг хүлээжээ. Орлогыг 4.7 тэрбум орчим төгрөг болгон нэмэгдүүлж, 114 хувийн гүйцэтгэлтэй буюу 570.4 тэрбум төгрөгөөр давуулан биелүүлсэн байна.

2022 онд гадаад худалдаа 3.8 сая ам.долларын ашигтай гарчээ УИХ-ын Тамгын газрын Хяналт шалгалт, үнэлгээний газрын Төсвийн хяналт, шинжилгээний хэлтсээс 2022 оны Монгол Улсын гадаад худалдааны тэнцэл, гол нэрийн экспорт импортын тоо хэмжээ, үнэ болон татварын орлого бүрдэлтийн талаар танилцуулга хийлээ.

Б.Жавхлан: Засгийн газар төсвөөс санхүүжүүлэх бонд нэмж гаргахгүй гэсэн бодлого барина Засгийн газар 2023 оны нэгдүгээр сарын 11-нд “Сенчири-2” бонд гаргасан. 8.65 хувийн хүүтэй, таван жилийн хугацаатай энэ зээлийг Засгийн газар өрийн зохицуулалт хийх зорилгоор авсанаа Сангийн сайд мэдэгдэж байсан билээ. Засгийн газрын, бондын зохицуулалтын талаар Сангийн сайд Б.Жавхлангаас тодрууллаа.

Мөнгөний бодлогын тушааг суллахад хямрал болно Эдийн засгийн хүндрэлийг өрхүүд мэдэрч эхлэх нь. Хамгийн хүнд үе өнгөрөх нь бүү хэл өмнө маань хүлээж байна. УИХ дахь МАН-ын бүлэг хуралдаж “Ипотекийн зээлийн эргэн төлөлтийг хойшлуулахгүй” байх шийдвэр гаргалаа. УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэнгийн энэ мэдэгдэл Монголбанкны хараат бус байдал хэр жижгэрч, Монгол Улсын мөнгөний бодлого намын бодлого болон хувирсныг илтгэсэн мэдэгдэл болсон юм. Энэ нөхцөлд “Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2023 онд баримтлах үндсэн чиглэл”-ийг батлуулсан нь Төв банк энэ улсад хийх ажилтай юм шүү гэж харагдах оролдлого шиг л байна. Ипотекийн зээлийг хэрхэхээ шийдэж чадалгүй мөнгөний бодлого боловсруулна гэдэг бол хамгийн бодлогогүй үйлдэл байх. Монголд л хүлээн зөвшөөрөхөөс аргагүй болчихоод байгаа болохоос биш байж боломгүй үйлдэл билээ.

ТӨСВӨӨС ТОГТОЖ ХАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД Ирэх оны төсвийн төлөвлөгөөнд гадаад орчны таагүй байдал аргагүй сүүдэр тусгалаа. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт татарсан, экспортын үүд нь “Тэг ковид” хорионд үе үе өртөж, өндөр инфляцын шуурганд цохиулж буй Монгол Улс ирэх оны төсвөөр “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-оо дэмжих оролдлого хийв.

Монгол Улс “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.долларын өрийг бүрэн төлж барагдуулж байна Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ мэдээлэл хийлээ. Өнөөдөр Монгол Улсын Ерөнхий сайдын хувьд Сангийн сайдад “Чингис” бондын өрийн үлдэгдэл төлбөр болох 136 сая ам.долларын гүйлгээг шилжүүлэх эрх олгосон захирамжид гарын үсэг зурсан байна. Монгол Улс “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.долларын өрийг бүрэн төлж барагдуулж байна” гэж Ерөнхий сайд мэдэгдлээ. “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.долларын хүүгийн төлбөрт 2012 оноос энэ оны зургадугаар сарын 5-ны хооронд нийт 542.9 сая ам.долларын төлбөрийг төлжээ. 2022 оны арванхоёрдугаар сард 3.4 сая ам.долларыг “Чингис” бондын сүүлийн хүүгийн төлбөрт төлж байна.

Монгол банк 2,6 тонн алт худалдан авчээ Монголбанк 11 дүгээр сард 2.6 тонн үнэт металл худалдан авчээ. Энэ нь өмнөх сараас 21.4%-иар, есдүгээр сараас 10.4%-иар өссөн үзүүлэлт юм. Харин оны эхнээс өссөн дүнгээр Монголбанкны үнэт металл худалдан авалт 19.9 тонн болж, 2021 оны хэмжээнд дөхөж очжээ.

Г.БАТЗОРИГ: Гашуунсухайтын төмөр замыг эдийн засгаа бүхэлд нь золиосолж барилаа Эдийн засагч, шинжээч Г.Батзоригтой сэтгүүлч Ц.Баасансүрэн ярилцлаа.

Төлбөрийн тэнцлийн хямралын гурав дахь давалгаа Төлбөрийн тэнцлийн хямралын гурав дахь давалгаа Монгол Улсыг нөмрөн ирлээ. Түүх давтагддаг гэдэг ч гурван удаа эргэдэг гэж ер сонсож байсангүй. Алдаанаасаа суралцдаггүйгээс нь үзэхэд Монголын эдийн засагчдыг “мунхаг” гэж хэлэхээс аргагүй нь. Тэдний тэргүүн эгнээнд Төв банкийг нэрлэвээс зохилтой. Учир нь төлбөрийн тэнцэл алдагдалтай гарснаас болж эдийн засаг “агааргүйдэж” муужрах түвшинд өмнө нь хоёр ч удаа хүрч байсан юм. Тэр бүрт ОУВС-гийн зээл, хөтөлбөрөөр гал намжааж, эдийн засагт валютын салхивч нээгдэж байсан билээ.