Эдийн засаг
Эдийн засаг КОВИД-19-ийн “гарт шилжив”
Дэлхийн эдийн засаг КОВИД-19-ийн “гарт орсон” 2020 он солигдох дөхжээ. Вакцин айсуй. Гагцхүү вакцин эдийн засгийг буцаагаад хүмүүсийн гарт аваачна гэж бид дор бүрнээ итгэж сууна. Хэдийгээр вакцин хийлгэсэн ч хүн хоорондын зай барих, маск зүүх, эрүүл ахуйн дэглэм сахих зэргийг алдалгүй хэрэгжүүлснээр КОВИД-19-ийг ирэх онд ардаа орхих боломжтой тухай ДЭМБ мэдэгдэж байна. Тэгэхээр 2021 онд бид хэвийн амьдралдаа орно гэж баярлах эрт байгаа ажээ. Энэ онд манай улс УОК-ын алба хаагчдын ачаар цар тахал гэж бараг байхгүй юм шиг “диваажин”-д аж төрж ирснээ одоо илүү ойлгож байна. Гэхдээ арваннэгдүгээр сард цар тахал дотоодод алдагдсанаар эдийн засагт учрах бодит аюулыг улс даяараа мэдэрч, учраа олж ядан байна.
Арваннэгдүгээр сард 3.1 сая тонн нүүрс экспортлов
Эрдсийн экспортыг авч үзвэл, эхний 11 сард нүүрсний гадаад худалдаа 27 орчим сая тоннд хүрсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 22.4%-иар буурсан байна. Харин нүүрсний экспортын орлого 2 тэрбум ам.долларт хүрч 32%-иар доошилжээ. Сарын дүнгээр, арваннэгдүгээр сард 3.1 сая тонн нүүрс экспортолж, өмнөх аравдугаар сараас 910 мянган тонноор (22.5%-иар) буурав. Энэ нь цар тахлыг дотооддоо алдсанаар нүүрс тээврийн машинуудын хил нэвтрэлт огцом буурсантай холбоотой. Тухайлбал, арваннэгдүгээр сарын эхний 15 хоногт манай улс 2.1 сая тонн нүүрс экспортолсон бол сарын сүүлийн хагаст 1 сая тонн болж буурчээ.
Монголбанк: Бодлогын хүүг 6% болгож бууруулахаар шийдвэрлэв
Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хороо КОВИД-19 цар тахал дотоодод тархаж, бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэгт шилжиж хөл хорио тогтоосонтой холбоотойгоор 2020 оны арваннэгдүгээр сарын 23-ны өдөр ээлжит бусаар хуралдлаа. Улмаар бодлогын хүүг 2 нэгж хувиар бууруулж 6%-д хүргэх; банкны тѳгрѳгийн заавал байлгах нѳѳцийн хувь хэмжээг 2.5 нэгж хувиар бууруулж 6%-д тогтоох; эргэн тѳлѳлт нь доголдсон хэрэглээний зээлд бүтцийн ѳѳрчлѳлт хийж, хугацааг сунгах арга хэмжээг 2021 оны долдугаар сарын 1-ний өдрийг хүртэл үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх; жижиг, дунд үйлдвэрлэл, уул уурхайн бус экспортыг дэмжихэд зориулсан урт хугацаат дахин санхүүжилтийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх зэрэг багц шийдвэрийг гаргалаа.
ДНБ оны эхний есөн сард 7.3%-иар буурав
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 2020 оны эхний есөн сарын урьдчилсан гүйцэтгэлээр 26.4 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 7.3%-иар буурсан тухай Үндэсний статистикийн хороо мэдээллээ.
ДНБ-ийн 7.3%-ийн бууралтад (2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр) уул уурхай, олборлолтын салбарын нэмэгдэл өртөг 595.5 тэрбум төгрөг (20.7%-иар)-өөр, үйлчилгээний салбарын нэмэгдэл өртөг 401.4 тэрбум төгрөг (7.0%-иар)-өөр тус тус буурсан нь голлон нөлөөлөв. Уул уурхайн салбарын бууралтад нүүрс, зэсийн баяжмал, газрын тосны олборлолт буурсан нь салбарын өсөлт хумигдах гол шалтгаан болжээ.
Нүүрсний экспорт аравдугаар сард 4 сая тоннд хүрэв
Нүүрсний экспорт оны эхний арван сарын байдлаар 23.9 сая тоннд хүрч, мөнгөн дүнгээр 1.8 тэрбум ам.долларт хүрлээ. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад биет жингээр 26%, орлогын дүнгээр 35.5%-иар тус тус буурсан байна. Сарын дүнгээр авч үзвэл өнгөрсөн аравдугаар сард манай улс 4 сая тонн нүүрс экспортолсон нь өмнөх есдүгээр сарын дүнгээс 600 мянган тонноор буурлаа. Салбарын сайдын мэдэгдсэнээр энэ онд манай улс 30 сая тонн нүүрс экспортлох шинэ төлөвлөгөөгөөр ажиллаж байгаа юм.
Монголбанкны алт худалдан авалт 17.5 тоннд хүрэв
Төв банк энэ оны эхний арван сарын 2.1 тонн үнэт метал худалдан авч, оны эхнээс өссөн дүнгээр нийт 19.2 тонн үнэт метал худалдан аваад байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 6.3 тонноор өссөн үзүүлэлт юм. Монголбанкны нийт худалдан авсан 19.2 тонн үнэт металын 17.5 тонн нь алт, 1.7 тонн нь цагаан мөнгө байна. 2020 оны аравдугаа сарын хувьд Дархан-Уул аймаг дахь Монголбанкны хэлтэс 102.1 кг, Баянхонгор аймаг дахь Монголбанкны салбар 114.6 кг үнэт метал худалдан авчээ. Он гарснаас хойш орон нутаг дахь Монголбанкны 2 хэлтэс нийт 1.6 тонн үнэт метал худалдан авлаа.
Төсөв 2021: Уул уурхай орлогын дээд амжилтаа шинэчилнэ
Ирэх оны төсөв нь төсвийн тусгай шаардлагадаа буцаж нийцэх “аянд гарсан” онцлогтой байх болно. 2020 онд цар тахлын улмаас нэг жилийн хугацаанд төсвийн тусгай шаардлагыг мөрдөхгүй байх хуулийн эрх эдэлж байгаа билээ. Өөрөөр хэлбэл төсвийн алдагдал энэ онд дотоодын нийт бүтээгдэхүүний -12.5%-тай тэнцэж байгаа бол ирэх онд төсвийн тусгай шаардлагын дагуу алдагдал -5.1%-иас хэтрэх ёсгүй.
Иймд ирэх оны төсвийг тусгай шаардлагад нийцүүлэхийн тулд зарлагыг өмнөх оноос 4.3%-иар бууруулж, орлогыг боломжит хэмжээгээр өсгөжээ. Үр дүнд нь төсвийн алдагдлыг -5.1%-д барина гэсэн үг. Нэг үгээр, орлогын өсөлт, зарлагын хумилтаар ирэх оны төсвийн алдагдал 2020 оныхоос даруй 2.6 их наяд төгрөгөөр буурахаар байна. Улмаар төсвийн хүрээний мэдэгдэлд тусгасан хэмжээг баримталсан.
Төрөөс 2021 онд баримтлах мөнгөний бодлогыг УИХ баталлаа
Ковид-19 цар тахлын нөлөөгөөр дэлхийн эдийн засаг энэ онд агшиж, цаашид сэргэх хугацаа одоогоор тодорхой бус хэвээр байна. Энэ нь их хямралаас хойших хамгийн огцом уналт болж, улс орон бүр эдийн засгийн хүндрэл, сорилттой нүүр тулж байна. Дотоод эдийн засаг 2017-2019 онуудад сэргэж, тогтворжсон хэдий ч, Ковид-19 цар тахал, түүнээс сэргийлэх арга хэмжээний нѳлѳѳгѳѳр эдийн засагт оролцогчдын хүлээлт ѳѳрчлѳгдѳж, бизнесийн үйл ажиллагаа хязгаарлагдсанаас эдийн засаг эхний хагас жилд 9.7%-иар агшаад байна. Энэ үед төв банк эдийн засгийн уналтаас иргэд, аж ахуйн нэгж, банкны системийг хамгаалах, үүссэн шокыг зөөлрүүлэх зорилгоор i) зах зээл дээрх хөрвөх чадварыг дэмжиж санхүүжилтийн нөхцөлийг зөөлрүүлэх, ii) банкны хяналт шалгалтын журам болон шалгуур үзүүлэлтүүдэд түр тохируулга хийх, өөрчлөлт оруулах, iii) зээлийн эргэн төлөлтийг хойшлуулах зэрэг мөнгөний бодлого, макро зохистой бодлого болон микро зохистой бодлогын багц арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлж байна.
Монголбанк: Ирэх онд инфляци 5.7% байх таамаг дэвшүүллээ
Дэлхий дахинд дэгдсэн цар тахлын нөлөөгөөр сүүлийн 100 жилд байгаагүй эдийн засгийн хямрал тохиож байна. Нийт улс орны 90%-д эдийн засаг удааширч, 70%-д нь эдийн засаг агшжээ. Мөн адил Монгол Улсын ДНБ 9.7%-иар буурсан нь эхний хагас жилийн үзүүлэлт юм. Эдийн засгийн идэвхжлийг дагаад эрэлтийн инфляци нам доор түвшин байгаа бөгөөд 2020 оны наймдугаар сарын байдлаар 1.7% болж буурсан байна. Энэ нь иргэдийн орлого, худалдан авах чадвараас шууд хамааралтай. Дэлхийн зах зээлд газрын тосны үнэ буурснаар дотоодын шатахууны үнэ 300 орчим төгрөгөөр хямдарсан нь нийлүүлэлтээс хамаарах инфляцад чухал нөлөөтэй. Жилийн хоёрдугаар хагаст хөл хорио аажим суларч, экспорт нэмэгдэж, эрэлт алгуур өсөх хандлагатай болжээ. Тиймээс 2020 оны гүйцэтгэлээр инфляци 3.2% хүрэх төсөөллийг Монголбанк гаргасан байна.
ФАТФ : Монгол Улс саарал жагсаалтаас гарлаа
Санхүүгийн хориг арга хэмжээ авах байгууллага (ФАТФ)-ын 2020 оны аравдугаар сарын 23-ны өдөр зохион байгуулагдсан чуулганаар Монгол Улсыг ФАТФ-ын саарал жагсаалт буюу мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх стратегийн дутагдалтай улс орнуудын жагсаалтаас гаргах талаар хэлэлцлээ. Уг чуулганд 130 гаруй улс орон болон олон улсын байгууллагын төлөөлөгчид оролцож, ФАТФ-ын Ерөнхийлөгч Доктор Маркус Плейер удирдаж явуулав. Монгол Улсыг ФАТФ-ын саарал жагсаалтаас гаргах асуудлыг хуралд оролцсон төлөөлөгчид санал нэгтэйгээр дэмжлээ.
Зээлийн хүү өндөртөө бус....
УИХ-ын намрын чуулганаар “Зээлийн хүүг бууруулах стратеги”-ийг бодитой хэрэгжүүлэх тодорхой зураглалыг танилцуулахаар Сангийн яам, Санхүүгийн зохицуулах хороо ид ажиллаж байна. Уг стратегитай холбоотой 6 хуульд өөрчлөлт орж мэднэ. Наймдугаар сард парламентаар “Зээлийг хүүг бууруулах стратегийн тухай УИХ-ын тогтоол”-ын төслийг баталсан ба зээлийн хүүг жилийн 12% болгож бууруулах дөрвөн жилийн стратеги юм. Ингэснээр төрийн эрх барьж буй Монгол Ардын Намын 2020 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт зээлийн хүүг сарын 1%-иас хэтрүүлэхгүй “амлалтдаа” хүрнэ. Шинээр бүрдсэн УИХ-ын ээлжит бус чуулганы нээлтээр Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Банк санхүүгийн системийн шинэчлэлийг гүнзгийрүүлж, банкны эздийн монополийг задалж, зээлийн хүүг сарын 1%-д хүргэх шат дараатай арга хэмжээ авна.
Монголбанк: Ирэх онд эдийн засаг 8.2%-иар өснө
Хэлэлцүүлгийг нээж Монголбанкны Ерөнхийлөгч Б. Лхагвасүрэн үг хэлэхдээ ирэх оны эдийн засгийн өсөлтийг 8.2% байхаар тооцоолж буйгаа дуулгалаа. Энэ нь олон улсын байгууллагуудын таамаглалаас харьцангуй өөдрөг хэдий ч хэрэв макро эдийн засгийн бодлогын орчин, төрөөс гаргаж буй шийдвэрүүд уялдаатай гарвал уг таамаг биелэх бүрэн боломжтойг тодотголоо. Мөн тэрбээр төв банк ирэх онд инфляцийг 6%-д барих зорилт дэвшүүлж буй бөгөөд ингэхдээ +/-2%-ийн интервалтай байхаар тогтож буйг тайлбарлалаа. Энэ онд эдийн засаг 2.4%-иар буурна гэж төв банк тооцоолсон. Тодруулбал энэ оны эхний хагаст эдийн засаг 9.7%-иар буурсан бол гуравдугаар улиралд 1%, дөрөвдүгээр улиралд 5.4%-иар тус тус өсч, улмаар оны нэгдсэн дүнгээр өсөлт -2.4%-тай гарахаар байгаа ажээ.
Монголын нүүрсний экспорт шинэ дээд амжилт тогтоолоо
Эрдсийн экспортын дүнгээр авч үзвэл, өнгөрсөн есдүгээр сард нүүрсний экспортын үзүүлэлт огцом өссөн байна. Сарын дүнгээр авч үзвэл есдүгээр сард 4.65 сая тонн нүүрс экспортолсон нь түүхэн дээд амжилтыг шинэчлэн тогтоолоо. 2019 оны наймдугаар сард 4.12 сая тонн нүүрс экспортолсон нь дээд үзүүлэлтэд тооцогдож байсан юм. “Ногоон гарц” түр журмыг өнгөрсөн наймдугаар сараас хэрэгжүүлж эхэлснээр нүүрсний худалдаа мэдэгдэхүйц нэмэгдэх болсон билээ. Хэдийгээр есдүгээр сард нүүрсний экспорт огцом өссөн ч оны нийт дүнгээрээ нүүрсний гадаад худалдаа 19.8 сая тонн буюу өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 31%-иар доогуур байгаа юм. Орлогын дүнгээр нүүрсний экспорт 1.47 тэрбум ам.доллартай тэнцсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 960 сая орчим ам.доллар буюу 39.4%-иар бага байна.
Дэлхийн банк: Монголын инновацийн түвшин буурах болсон
Дэлхийн банк “Уул уурхай ба оюун ухаан: Байгалийн баялгийн өгөөжийг институц болон хүний хөгжилд чиглүүлэх нь” (Mongolia Mines & Minds) тайлан боловсруулан гаргасан тухайгаа есдүгээр сарын 17-нд олон нийтэд танилцуулсан бол өчигдөр (2020.10.06) төр, иргэний нийгмийн байгууллага, судлаачдыг оролцуулсан хэлэлцүүлгийг Төрийн ордонд зохион байгууллаа. “Уул уурхай ба оюун ухаан” тайлангийн гол агуулга нь уул уурхайн салбарыг хөгжүүлэхийн хажуугаар бусад үндсэн чухал салбараа Монгол Улс хэрхэн авч явах тухай юм. Өөрөөр хэлбэл, энэхүү судалгааны гол зорилго нь манай улсын өсөлтийг том зургаар үнэлэх явдал байсныг Дэлхийн банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгч Андрей Михнев онцоллоо.
ERI: Баялгийн санд 2040 онд 24.4 их наяд төгрөг төвлөрнө
“Эдийн засгийн өнөөгийн байдал, цаашдын чиг хандлага - 2020” хурал өнөөдөр боллоо. ERI буюу Эдийн засгийн судалгаа, эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгээс (ЭЗСЭШХ) жил бүр зохион байгуулдаг хурал энэ удаад цар тахлын улмаас хойшилж есдүгээр сард зохион байгуулагдаж байна. Хурлаар Баялгийн сангийн эдийн засагт үзүүлэх нөлөө, Уул уурхайн бирж байгуулах боломж, ГШХО-ын судалгааны тойм, Тогтвортой хөгжил ба уул уурхай, Японы уул уурхайн түүх зэрэг сэдвээр илтгэл сонсголоо. Энэ дундаас Баялгийн сангийн асуудал хамгийн их анхаарал татаж байна.Дэлхийн зах зээл дэх ашигт малтмалын ханшийн хэлбэлзэлтэй үед Монгол Улсад төсвийн тогтвортой байдлыг хангах “Төсвийн тогтворжуулалтын сан”, уул уурхайн салбарын орлогыг ирээдүй хойч үедээ тэгш хуваарилах “Ирээдүйн өв сан” зэрэг баялгийн сангуудыг байгуулсан билээ.
Дэлхийн банк: Монголын эдийн засгийн өсөлт 2021-2022 онд 5%-иас давах төлөвтэй
Цар тахал дэгдсэнээр бүс нутгийн засгийн газрууд дунджаар ДНБ-ийнхээ 5%-тай тэнцэх хэмжээний хөрөнгийг нийтийн эрүүл мэндийг хамгаалах, айл өрхүүдийг дэмжих, аж ахуй нэгжүүдийг хаалгаа барихаас сэргийлэхэд зориулсан байна. Энэ тухай Дэлхийн банкны “Хорио цээрээс сэргэлт рүү” сэдэвт Зүүн ази болон Номхон далайн бүс нутгийн эдийн засгийн тайландаа (2020.09.29) тэмдэглэсэн байна.
Өмнө нь ДНБ-ийнхээ нэг хүрэхгүй хувийг нийгмийн хамгааллын хөтөлбөртөө зарцуулдаг байсан зарим улсуудын хувьд уг зардлыг нэмэгдүүлэх боломж хомс байгаа юм. Иймд эдгээр хөтөлбөрийг цаашид үргэлжлүүлэх тохиолдолд төсвийн орлогын бааз суурьт дарамт үзүүлэх эрсдэлтэй байна.
Цар тахлаас шалтгаалан боловсролын байгууллагуудыг хааснаар сурагчдын бодит түвшинд суралцах хугацаа 0.7 жилээр богиносох, ирээдүйн хөдөлмөр эрхлэлтээс олох орлого жил бүр дөрвөн хувиар буурч болзошгүй байгаа ажээ.
600 сая ам.долларын “Номад” бонд хүүгийн төлбөрийн дарамтыг бууруулна
Засгийн газар болон Монголбанк хамтран ажиллаж гадаад зах зээлээс “Номад” нэртэй 5.5 жилийн хугацаатай 600 сая ам.долларын бонд амжилттай босгосныг Сангийн сайд Ч. Хүрэлбаатар өнөөдөр мэдээллээ. Уг бонд нь 5.125%-ийн хүүтэй гарсан нь хүүгийн төлбөрийн дарамтыг харьцангуй багасгаж буйг сайд онцоллоо.
Тэрбээр энэхүү бондоос орж ирэх мөнгийг ирэх онуудад төлөгдөх 1.5 тэрбум ам.долларын бондын өрийг төлөхөд зарцуулна гэдгийг дуулгалаа. Өөрөөр хэлбэл шинэ бондын мөнгө Монголд орж ирэхгүй. Өмнөх өндөр хүүтэй бондыг дарах байдлаар зарцуулагдана. Гол ач холбогдол нь хүүгийн төлбөрийн дарамт буурах юм. 2016 оны дөрөвдүгээр сард Засгийн газар 500 сая ам.долларын “Мазаалай” бондыг 10.872%-ийн хүүтэйгээр босгосон бөгөөд уг бонд ирэх онд төлөгдөх хуваарьтай байсан. Мөн 2022 онд “Чингис” бондын 5.125%-ийн 1 тэрбум ам.долларыг төлөхөөр байв.
Монголбанк: Алт худалдан авалт энэ онд 20 тонноос давна
Монголбанкны алт худалдан авалт 2019 онд 15.2 тонн болж буурсан ч он гарсаар есдүгээр сарын 22-ны байдлаар 15 тоннд хүрээд байна. Энэ онд алт худалдан авалт 2018 оны хэмжээнд хүрэх эсвэл давах хүлээлттэй байгаа юм. Өнгөрсөн 2018 онд төв банкны алт худалдан авалт 22 тонн хүрч дээд амжилт тогтоосон. Харин нүүрсний экспорт долдугаар сараас эхлэн өсч цаашид тогтворжих хандлагатай байна. Монголын эдийн засаг оны эхний хагаст маш хүнд байдлыг даван туулсан бол долдугаар сараас эхлэн эерэг өөрчлөлтүүд ажиглагдаж эхэлсэн байна. Энэ тухай Монголбанк (2020.09.23) “Ханшийн тогтвортой байдал” сэдэвт уулзалтын үеэр мэдээллээ. Америк долларын ханш долдугаар сард 20.81 төгрөгөөр чангарсан нь сарын дүнгээр энэ оны хамгийн их өсөлт болсон ч төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш найм, есдүгээр сараас харьцангуй тогтворжиж эхэллээ. Монголбанкнаас зарласан ханшаар нэг ам.доллар (2020.09.22-нд) 2,854 төгрөгтэй тэнцэж байна.
Таашгүй сорилтыг сөрөх эрдсийн боломж
Монгол Улсын Засгийн газрын боловсруулсан 2020 оны төсвийн тодотголын төсөлд “Эрдэнэт үйлдвэр”, “Эрдэнэс Тавантолгой” компаниас татварын урьдчилгаа авах байдлаар төсвийн орлого дайчлах нэг удаагийн онцгой арга хэмжээ авах тухай “сийрүүлжээ”. Эндээс байдал сайнгүй гэж ойлгогдоно. Гэхдээ өөр зүйл ч бас бий. Эдийн засгийг КОВИД-19-ийн үед ганхуулалгүй авч үлдэхээр шинэ Засгийн газар шамдаж эхэлсэн нь 2020 оны төсвийн тодотголын төсөлд зарим нэг нааштай мэдээлэл багтаах сөхөө олголоо. Төсвийн тодотголыг наймдугаар сарын 14-нд Засгийн газар УИХ-д өргөн барьж, сардаа багтаан баталсан. Цар тахлын үед эдийн засаг өсөх бус огцом буурч, оны эхний хагаст төсвийн орлого 1.2 их наяд төгрөгөөр тасран төсвийн алдагдал 2.1 их наяд төгрөгт хүрч тодотголын төслийг яаравчлахаас аргагүйд хүрсэн. Гэхдээ бүх зүйл тийм ч муу байгаа юу гэвэл үгүй. Бидэнд сонсохуйц таатай мэдээлэл бий. Цаашид ч сонсогдох төлөвтэй. Тэр нь эрдсийн зах зээлтэй холбоотой.
Н.Энхбаяр: Ужиг өвчин болоод байгаа “голланд өвчин”-өөс салах аргаа бодож олъё
Монголын Эдийн засгийн клубээс зохион байгуулдаг ээлжит илтгэл, хэлэлцүүлэг наймдугаар сарын 20-нд болсон юм. Энэ удаагийн илтгэгчээр уригдсан эдийн засагч Н.Энхбаяр “Монгол Улс: Нийтийн сан хөрөнгийн зарцуулалт, түүний сургамж” сэдвээр илтгэлээ. Түүний илтгэлийг товчлон хүргэж байна.
Төсвийн тодотголын асуудлыг зохицуулж байгаа хууль, эрх зүйн хүрээ нь өргөн. 2020 оны улсын төсөв нэлээд олон хуулийн харилцан зүйл, заалтууд дээр тогтдог. Тодотгол нь өмнөх жилийн төсөвтэй уялдаатай эдийн засгийн бодлогоос гадна хууль, эрх зүйн зүйл, заалтуудтайгаа уялдах ёстой. Монгол Улс Үндсэн хуулиа 1924 онд баталсан. Түүнээс хойш дөрвөн удаа, сүүлд 2019 оны Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт, шинэчилсэн найруулгыг баталлаа. 1924 оны Үндсэн хууль монгол бичгээр байдаг учраас бүрэн дүүрэн уншсан хүн ховор байх
