Уул уурхай

• 100 жилийн хугацаанд энэ салбарын хөгжил  дэвшилд асар том өөрчлөлт гарсан

  Монгол Улсад орчин үеийн уул уурхай үүсч хөгжсөн 100 жилийн хугацаанд энэ салбарын хөгжил дэвшилд асар том өөрчлөлт гарсан. 1922 онд хүрз жоотуугаар зэвсэглэн уулын малталт, ухалтын ажлыг явуулдаг, жилдээ 800 тн нүүрс олборлодог Налайхын нүүрсний уурхайг улсын мэдэлд авч байсан тэр үеэс хойш Монгол Улсын уул уурхайн салбар одоо цагийн өндөр хүчин чадлын тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан,  бүрэн механикжиж автоматчлагдсан уул уурхайн олборлолт, боловсруулалт, баяжуулалт,  тээвэр логистикийн иж бүрдэл бүхий улс ардын аж ахуйн тэргүүлэх салбар болсон байна. Энэ бол төр засгаас уул уурхайн салбарын хөгжил дэвшлийг хангах олон арга хэмжээг дэс дараалалтай байнга авч хэрэгжүүлж байсны үр дүн гэж миний бие үздэг. Ирэх зуунд, түүнээс цааших олон зуун жилд манай уул уурхайн эрдэс баялаг монгол хүний, Монголын ард түмний амьдрах хэрэгцээг хангах гол эх үүсвэр байх болно. Ирэх зуунуудад уул уурхайн салбарт техник, технологийн  шинэ хувьсгалууд гарч ирэх нь ойлгомжтой.
• 100 жил хөгжилд хөтөлсөн Монголын уул уурхай

  Уул уурхайн салбарын хөгжлийн түүхийг нэр төртэй бичилцэж буй Та бүхэндээ The Mongolian Mining Journal сэтгүүлийн редакц баяр хүргэж, хариуцлагатай, тогтвортой уул уурхайг хөгжүүлэх үйлсэд амжилт хүсье...
• Эрдэнэт үйлдвэрийн механикчид  1,7 тэрбум төгрөг хэмнэжээ

  Эрдэнэт үйлдвэрийн Механикийн хэлтэс техник, тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээний бүртгэл тооцооны программ ажилдаа нэвтрүүлэн ашиглаж эхэлжээ. Үр дүнд нь засварын зардал буурах, тэдгээрт шаардагдах сэлбэг материалуудыг бодитоор төлөвлөх, нэмэлт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломж бүрдэх гэх мэт олон давуу талууд бий болсон байна.
• Бэрхийн далд уурхайн музей уул уурхайд эерэг хандлагыг түгээнэ

  Геологи, уул уурхайн үйлдвэрийн яамны Орлогч сайд асан Д.Ренчинханд, нүүрсний салбар хариуцсан отгон дэд сайд З.Төмөрбаатар, уул уурхайн авьяаслаг инженер, аж үйлдвэрийн нэртэй удирдагч, эрдэмтэн Д.Дондов, Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн дэд сайд асан Д.Амгалан гээд салбарын дэд сайдаар ажиллаж байсан дөрвөн эрхэм, 8 гавьяат, 20 гаруй ахмадын бүрэлдэхүүнтэй баг Хэнтий аймгийн Батноров сумын Бэрхийн далд уурхайн музей, сургалт судалгаа, аялал жуулчлалын төвийн бүтээн байгуулалттай аравдугаар сарын 14-нд танилцлаа. Тэд Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны Геологи, уул уурхайн ахмадын холбоо, төслийн багийнхны зохион байгуулсан энэхүү аяллын анхны зочид нь болов.
• АМНАТ-ААР ТУШУУЛСАН УУЛ УУРХАЙН САЛБАР

  Хөлд орж буй хүүхдээ хүмүүс бид дэмждэг. Үрсээ өхөөрдөн энхрийлэх эцэг эх, эмээ өвөөг харсаар бид бүгд өсөж томорсон. Унах шахахад нь очиж түшнэ үү гэхээс барагтай бол очихгүй. Хазайсан үед нь түшээд хөл дээрээ бат зогсохоор нь орхиод ажигладаг. Хэн нэгнээр дэмжүүлэхгүй өөрсдөө амьдралаа аваад явах арга ухааныг үггүйгээр заадаг Монгол заншил эндээс эхтэй...
• "Тавантолгой төслийн шинэ хувилбар" нийтлэлийг нь хүргэж байна.

  Нэрт сэтгүүлч Лунтангийн Болормаа агсанд зориулан www.bolormaa.mn цахим хуудсыг 2016 оны наймдугаар сарын 07-нд нээснээс хойш улс төр, нийгэм, эдийн засгийн сэдэвт шилдэг нийтлэлүүд нь олон нийтэд хүрсээр байгаа билээ. Сүүлийн жилүүдэд өрнөж буй Монголын нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн гол зангилааг ончтойгоор таниулсан түүхийн хураангуйг олж мэдэх, эргэцүүлэхэд түүний нийтлэлүүд өргөн  боломжийг олгодог юм.  Энэ удаад "Тавантолгой төслийн шинэ хувилбар" нийтлэлийг нь хүргэж байна.
• Нүүрсний салбарын АМНАТ-ын ачаалал

  АМНАТ хэт өндөр байгаагаас шалтгаалан сөрөг үр дагаврыг үүсгэх болсон. Татварын энэ дарамтаас болж чанар багатай нүүрс зардлаа нөхөж чадахгүй болж нүүрсний овоолго нэмэгдэж байна. Үнэлгээ багатай нүүрсний давхаргаа олборлохгүй байх, сорчлон олборлох, олборлож бэлдсэн үнэлгээ багатай нүүрсний овоолгоо борлуулж чадахгүй байх нь  нүүрсний овоолго хаягдлыг үүсгэсээр байна. 
• Нүүрсний орлогын “хоосон хөөрөгдөл”

  Нүүрсний салбарын өсөлт үнэмлэхүй өндөр түв­шинд хүрлээ. 2021 оны арваннэгдүгээр сард нүүрсний экспортын сарын орлого 600 сая ам.доллар давж алмайруулсан. Тэгвэл сүүлийн саруудад нүүрсний экспортын сарын орлого шинэ дээд амжилтуудыг дараалан үзүүлсээр байна. Зэсийг бараг мартаад, дан ганц нүүрсний экспортоороо манай улс хангалттай хөгжин цэцэглэх орлогын эх үүсвэртэй гэсэн итгэл төрүүлэхүйц үзүүлэлтүүд тодхон  зурайж эхлэв. Тийнхүү он гарсаар нүүрсний экспортын орлого дөрвөн тэрбум ам.доллар руу дөхсөөр, он дуусах үед чухам урьд хожид байгаагүй том дүн бидний сонорыг мялаах нь дамжиггүй. Энэ нь улсын эдийн засагт асар том түлхэц үзүүлж, төгрөгийн ханш, инфляцаас үүдсэн сөрөг уур амьсгалыг төвөггүйхэн эерүүлж чадна.  Гэвч хэвлэл мэдээллээр эдийн засагчид дүнсгэрдүүхэн байр суурь илэрхийлж суугаа нь тэд нүүрсний экспортын өсөлтийг умартсан хэрэг огтоос биш юм. 
• УУХҮЯ, Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциаци хамтран ажиллахаар боллоо

  Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциаци хамтран ажиллах Санамж бичиг байгуулахаар харилцан тохиролцож, 2022 оны 7 дугаар сарын 21-ний өдөр Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Г.Ёндон, МУУҮА-ийн Гүйцэтгэх захирал Г.Эрдэнэтуяа нар Санамж бичигт гарын үсэг зурлаа.
• Уурхайчдын уртын ээлжийн фонд цаг, илүү цагийг нарийвчлан тогтоох шаардлагатай

  Хөдөлмөрийн шинэ хууль хэрэгжсэнээр уурхайчдын цалин буурав. Ар гэртээ илүү цаг зарцуулах боломж олгосон үнэ цэнэтэй цалингийн бууралт. Үнэхээр ч хуучин уурхай дээр илүү урт ажиллаж, богино амралттай явдаг байсан уурхайчид одоо илүү уртаар амрах болсон тул цалин буурч таарна. Гэхдээ уурхайчид хуулийн дагуу, зүй ёсны цалингаа ажил олгогчоос шаардах болов. Харин ажил олгогч хуулийн дагуу уурхайчдын цалинг нь олгож байна гэсэн хариулттайгаар Хөдөлмөрийн шинэ хуулийн хэрэгжилт “гараанаас хөдлөв”. Тэгэхээр одоо уурхайчид, ажил олгогч хоёр “алтан” тохиролцоонд эвсэж нэгдэж хүрэх ажил хүлээгдэж байна.
• Нүүрсний салбар хариуцсан отгон Дэд сайд З.Төмөрбаатар

  Уул уурхайн салбар үүсэж хөгжсөний 100 жилийн ойд зориулан The Mongolian Mining Journal сэтгүүлийн Редакциас “Зууны алдартан” буланг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамтай хамтран бэлтгэж, уншигчдадаа цуврал нийтлэлээр хүргэж байгаа билээ. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын дугаартаа бид “Нүүрсний Дондов” нэрээр алдаршсан Монголын уул уурхайн авъяаслаг инженер, аж үйлдвэрийн нэртэй удирдагч, эрдэмтэн Д.Дондовын хөргийг хүргэсэн.Тэгвэл энэ удаад Шарын голын нүүрсний уурхайд засварчин, ээлжийн мастер, хэлтсийн даргаас Үйлдвэрлэл эрхэлсэн орлогч дарга (1966-1973 он), Ерөнхий инженер (1979-1989 он), Түлш, эрчим хүчний яам, Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн яамны дэд сайд, түлшний болон Уул уурхайн газрын дарга  (1991-1996 он),  Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Нүүрсний газрын дарга, мөн Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг
• Төрийн хэмнэлтийн хууль ба уул уурхайн 100 жил

  УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны /2022.06.15/ хуралдаанаар Төрийн хяналт үүсэж хөгжсөний 100 жилийн ойг тэмдэглэх тухай тогтоол баталлаа. Энэ жил Монгол Улсад Төрийн хяналт үүсэж хөгжсөний ой тохиож байгаа ба дөрөвдүгээр сарын 29-ны өдөр УИХ-аар батлагдаж, тавдугаар сарын 16-наас албан ёсоор хэрэгжиж эхэлсэн Төрийн хэмнэлтийн тухай хууль, журамд нийцүүлэн ойгоо тэмдэглэн өнгөрүүлэхээр болжээ. Төр хяналт тогтоож эхэлсэн ойд төр ач холбогдол өгч тэмдэглэх нь. Харин энэ жил 100 нас хүрч буй  уул уурхайн салбарын  ой, эрчим хүчний салбарын ой Төрийн хэмнэлтийн тухай хуульд “дарагдан” ямар нэгэн онц гойд зүйлгүй намартай золгох гэж байна. Улс орны эдийн засгийн ачааг нуруун дээрээ үүрч ирсэн салбарын ойг төр эдийн засгийн хүндрэл гээд нэг их ойшоохгүй байна гэж хэлж болно.
• Гашуунсухайт боомтод автомат тээвэр нэвтрүүлж экспортыг 10 сая тонноор нэмэгдүүлэх боломжтой

  Монгол Улсын нүүрс тээврийн хамгийн том гарц болох Гашуунсухайт-Ганцмод боомтод анх удаа AGV буюу автомат удирдлагатай тээврийн технологи нэвтрүүлж байгаа билээ. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатараар ахлуулсан Ажлын хэсэг тус боомтод (2022.06.24) ажиллаж, автомат тээврийн маршрутыг тодорхойлсон байна. Автомат удирдлагатай тээврийг хилийн зурвасаас 150 метрийн зайд хоёр гарцаар явуулахаар тогтсон. Энэ хүрээнд БНХАУ-ын инженерүүд соронзон замыг ирэх амралтын өдрүүдэд тавьж дуусгана. Ирэх даваа гарагт автомат удирдлагатай есөн тээвэрлэгч дээрх замаар нүүрс тээвэрлэж эхлэх бөгөөд туршилтын хугацааны дараа нэгэн зэрэг 40 зам байгуулахаар ажлын хэсгийнхэн хэлэлцээ хийж байгаа аж.
• Гашуунсухайт боомтоор өдөрт 500 орчим машин нэвтэрч байна

  Монгол Улсын хилийн Гашуунсухайт боомтоор 2022 оны зургадугаар сарын 23-ны өдөр нүүрс тээврийн 478 автомашин, Ханги боомтоор 126 автомашин, Булган боомтоор 141 автомашин, Шивээхүрэн боомтоор 88 автомашин тус тус хил нэвтэрчээ.
• Оюутолгой ордоос хүртэх үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр ажиллах Ажлын хэсгийг байгуулав

  Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2022 оны зургадугаар сарын 22-нд болж, дараах асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. -Оюу толгой ордоос Монгол Улсын хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээний тухай Монгол Улсын Их Хурлын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 103 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлэх ажлыг удирдан зохион байгуулах чиг үүрэг бүхий Ажлын хэсэг байгууллаа. Ажлын хэсгийг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар ахална. -Хилийн боомтуудад автомат удирдлагатай чингэлэг тээврийн терминал байгуулах, тээвэрлэлт хийх асуудлыг хил хамгаалах, улсын аюулгүй байдал, техникийн бэлэн байдлыг хангаж хууль тогтоомжийн хүрээнд хэрэгжүүлэх Ажлын хэсгийг Хил хамгаалах ерөнхий газрын даргаар ахлуулан байгууллаа гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ
• Замби арга барил

  Саяхны нэгэн судалгаан дээр Монголыг Замбитай хөрөнгө оруулалтын орчноор нь харьцуулжээ. Уг судалгаанд Чили, Австралийг ч судлагдахуунаар сонгож. Энэ хоёр улс нь уул уурхайн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, бусад үзүүлэлтээр манайхаас хол илүү гэдэгт нэг их гайхах зүйлгүй. Харин Замби бидэнтэй эн зэрэгцээд бүр илүү гарч байвал та бас битгий гайхаарай. Замби болон Монголыг харьцуулахад их төвөгтэй. Хамгийн түрүүнд Замби гэхээр Африкийн талыг эзэрхэн идээшлэн буй зааны сүргийн тухай дүр зураг буух бол Монголын тухай гадаадынханд өвлийн тэсгим хүйтэнд талыг дүүргэн давхих адуун сүрэг санаанд нь буух биз ээ. Хоёулаа гайхалтай, гэхдээ их өөр. Нэг төсөөтэй зүйл гэвэл Замби манайхтай адилхан далайд гарцгүй орон бөгөөд Африк тивийн урд хэсэгт найман улстай хиллэн оршино.
• Уул уурхайн салбарын хүний эрх, жендерийн цахим сургалт болно

  “Эрдэс баялаг эмэгтэйчүүдийн холбоо” НҮТББ нь УУХҮЯ-ны жендэрийн бодлогын хүрээнд тус яамны бодлогын дэмжлэг, захиалгаар, Монгол Улс, Австрали Улсын Засгийн газрын хамтын “Австрали Монголын Эрдэс баялгийн салбарын хамтын ажиллагааны хөтөлбөр”-ийн санхүүжилтээр “Салбарын хүний эрх, жендерийн цахим сургалтын хөтөлбөр”-ийг боловсруулсан байна.
• Газрын тосны “тохуурхал”

  Ногоон шилжилт газрын тосыг эрчим хүчний зах зээлээс шахаж улмаар тос олборлогч орнууд ирээдүйд хөөрхийлөлтэй байдалд орно гэж үзэж байв. Гэхдээ яг одоогийн байдлаар  эсрэг өрнөл ажиглагдав. Газрын тос бохир заваан, дэлхийг сүйрүүлэгчээр цоллуулж байсан бол одоо хүн төрөлхтнийг аврагчийн дүрд тоглох болов. Эдийн засагт тос дутахгүй байж гэмээнэ инфляцыг аргамжина. Улмаар тос олборлогч орнууд “баатрууд” болж эхэллээ. ОХУ-аас тос, хий, нүүрс авахгүй гэсэн Европын тэмүүлэл энэ байдлыг улам бүр өдөөж байна. Европын холбоо ОХУ-ын эсрэг эдийн засгийн зургадугаар ээлжийн хориг арга хэмжээгээ хэлэлцэн байгаа бөгөөд хойд хөршөөс авдаг эрчим хүчний импортоо үтэр түргэн зогсоохын сацуу ногоон шилжилтийг хурдасгахад чиглэсэн REPowerEU төлөвлөгөөгөө дэлгэв. Өөрөөр хэлбэл ирэх таван жилийн хугацаанд Европын холбоо 200 гаруй тэрбум ам.доллар зарцуулж ОХУ-аас нүүрс, байгалийн хий, нүүрс авахаа болих ажээ.
• Монголын уул уурхайн авьяаслаг инженер, аж үйлдвэрийн нэртэй удирдагч, эрдэмтэн Д.Дондов

  “Нүүрсний Дондов” гэж салбарынхан дотночилдог эрхэм хөргийн маань гол дүр. Ажилладаг салбар нь овог нь шахуу болсон ийм хүмүүс хуруу дарам цөөн л дөө. “Нүүрсний Дондов” уулын инженер, маркшейдер мэргэжилтэй. Маркшейдер бол уул уурхайг авч явдаг үндсэн мэргэжлүүдийн нэг, “Уул уурхайн нүд, чих” гэгддэг   гадаадынхан бол маркшейдерийг уул уурхайн Штурман, бүр  уул уурхайн прокурор ч гэж хэлдэг. Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар Ш.Отгонбилэг, өдгөө “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг удирдаж буй Х.Бадамсүрэн, “МАК”-ийн Б.Нямтайшир, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Г.Ёндон зэрэг уул уурхайд тод мөртэй олны танил хүмүүс маркшейдер байдаг нь цаанаа ийм шалтгаантай. 1990-ээд оны үед Монгол Улсын аж үйлдвэрийн гол төвүүд болох Эрдэнэтэд Ш.Отгонбилэг, Бор-Өндөрт Х.Бадамсүрэн, Багануурт Д.Дондов нар их бүтээн байгуулалтын ажлуудыг удирдаж Монгол Улсын эдийн засгийн тулгуур гурван баганыг сүндэрлүүлэн босгож байсныг ард түмэн мэддэг билээ.
• Улсын хэмжээнд өдөрт нүүрсний 760 машин экспортод гарч байна

  Одоогийн байдлаар улсын хэмжээнд өдөрт 750-760 машин нүүрс экспортод гарч байгаагийн 460 нь Гашуунсухайт боомтод ногдож байна. Цаашид тус боомтоор халдвар хамгааллын дэглэмийг алдалгүй баримталж чадвал өдөрт нэвтрэх машины тоог долоо хоног тутамд гучаар нэмэгдүүлэхээр Хятадын талтай тохиролцжээ. Энэ байдлаар өдөрт гарах машины тоог 800 болгох боломжтойг сайд уламжлав.