Хууль бус алт олборлолтыг зогсооно

Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам өнөөдөр /2025.10.02/ хууль бус алт олборлолтыг таслан зогсоох чиглэлээр хууль хүчний байгууллагуудыг оролцуулсан хамтарсан ажлын хэсгийн хуралдаан зохион байгуулж, асуудлыг шийдвэрлэх үүргийг холбогдох байгууллагуудад өглөө. АҮЭБ-ийн сайд Г.Дамдинням уулзалтаар олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл, иргэдийн дунд хамгийн их яригдаж буй асуудал бол хууль бус алт олборлолт ба түүний уршиг бөгөөд энэ явдлыг “байгаль дэлхийн эсрэг гэмт хэрэг” хэмээн тодотгожээ. Ажлын хэсгийг ХЗДХЯ-ны ТНБД Н.Мягмар ахлах бөгөөд хоёр дэд ахлагчтай, гурван чиглэлд ажиллах төлөвлөгөөтэй байна.

Энэ удаагийн өргөн хүрээний арга хэмжээ нь 2018 онд хэрэгжиж байсан томоохон ажиллагаатай логик үргэлжлэл болохыг сайд онцолж, холбогдох бүх байгууллагын оролцоог хангаж, хууль бус олборлолтод холбогдогчдыг ил тод болгож, прокурор дээр “гацах” жишээг давтахгүй байх талаар амлалаа. Засгийн газрын түвшний тэмдэглэлээр АҮЭБЯ, БОУАӨЯ, ХЗДХЯ болон ТЕГ, ЦЕГ, АТГ зэрэг байгууллагуудыг нэгтгэн цогц арга хэмжээ авахыг даалгажээ.

Ажлын хэсэг дараах гурван үндсэн чиглэлээр ажиллана.

1. Мэдээлэл цуглуулах, нотлох баримт бүрдүүлэх. АҮЭБЯ болон холбогдох байгууллагууд хууль бус олборлогчдын тоо, эвдэрсэн газар, ашиглагдаж буй техник, кемпүүдийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл нэгтгэн хууль хяналтын байгууллагад өгөх үүрэг хүлээнэ. Энэ нь ажиллагааны эхний бөгөөд хамгийн чухал үе — мөрдөн шалгах, нотлох баримт бүрдүүлэх ажилд чиглэнэ.

2. Баривчилгаа, техник хураалт, талбайн хариуцлагыг тогтоох. ХЗДХЯ хууль бус олборлолт хийж буй иргэдийг баривчилж, талбайн хариуцагчдыг тогтоон шалгуулна. Улсын бүртгэлтэй экскаватор, самосвал, бульдозер зэрэг техникийн газар дээр бүртгэл хийж, хууль бусаар ашигласан тохиолдолд хураан улсын орлого болгох, кемпүүдийг татан буулгах заалт туссан.

3. Эвдэрсэн газрыг нөхөн сэргээх, эрүүгийн хариуцлага. БОУАӨЯ эвдэрсэн газрын тооллого хийж, байгаль орчны хохирлыг олж тогтоох, нөхөн сэргээх арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр ажиллана. Гэмт хэрэгт холбогдогчдыг холбогдох хууль хяналтын байгууллагаар шалгуулах чиглэл олныг эзэлж байна.

Сайд Г.Дамдиннямын дурдсанаар, олон нийтийн итгэл буурч байгаа хүчин зүйл бол удаа дараагийн зөрчил “прокурор дээр гацаад” шийдэгдэхгүй байх: “Яагаад дахин, дахин хууль зөрчөөд байхад нь хуулийн байгууллага шийддэггүй юм вэ” гэдэг асуултыг Засгийн газар тавьсан тул ил тод байдал, мэдээллийн хүртээмжийг сайжруулах амлалт өгсөн.

Олон улсын туршлагаас харахад хууль бус олборлолттой үр дүнтэй тэмцэхийн тулд нэг удаагийн цагдаагийн акц хангалтгүй бөгөөд мөрдөн шалгах ажиллагаа, прокурорын үнэлгээ, шүүхийн хурдыг нэгэн зэрэг сайжруулж, тасралтгүй хэрэгжүүлэх нь чухал байдаг. Мөн олборлолтод ашиглагдаж буй техник, кемп, газрын байршлыг бүртгэн төвлөрүүлж, цахим мэдээллийн сан үүсгэснээр хууль бус ажиллагааг илрүүлэх, хураах ажил үр дүнтэй болдог. Үүнээс гадна олборлолтоос үүссэн хохирлыг нөхөн сэргээх баталгаа буюу сан шаарддаг орнуудын туршлага бий. Энэ нь зөвшөөрөл олгох, хянах механизмыг илүү хатуу болгож, байгаль орчны хохирлыг бууруулахад тусалдаг. Нутгийн иргэд, сумын захиргаа, иргэний нийгмийн байгууллагуудыг хяналтын үйл ажиллагаанд оролцуулах замаар мэдээлэл шуурхай хүрч, хууль бус олборлолтыг газар дээр нь илрүүлэх боломж нэмэгддэг.

Хамгийн чухал нь зөвхөн ажилчдыг бус, харин жинхэнэ эзэн холбогдогчдыг илрүүлж, захиалагч, техник нийлүүлэгч, түрээслэгч нарыг хамруулан хариуцлага тооцож, санхүүгийн эх үүсвэрийг таслах нь урт хугацааны шийдэл болдог. Монгол Улсад эдгээр зарчмыг хэрэгжүүлэхийн тулд техник хяналтын тогтолцоо, санхүүгийн нөөц, мөн шүүхийн хурдыг хангах асуудал тулгамдсан хэвээр байна.

Хууль бус алт олборлолт бол нэг салбарын маргаан биш, харин байгаль орчин, иргэдийн эрх, улсын хөрөнгийн хамгаалалттай холбоотой цогц асуудал учраас өнөөгийн ажлын хэсгийн ажил амжилттай хэрэгжиж чадвал 2018 оны адил богино хугацааны арга хэмжээнд биш, харин тогтвортой, давтагдашгүй шийдвэрт хүргэх боломжтой. Энэ бүхний амжилт эцэстээ яам, мөрдөн шалгах байгууллага, прокурор, шүүхийн байгууллагууд болон орон нутгийн хамтын ажиллагааны уялдаа холбооноос шууд хамаарна.

Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам