Жилээс жилд өсөн нэмэгдэж буй цахилгаан эрчим хүчний хэрэгцээг хангах энэ салбарт шинэ, дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлж байгаа талаар Вагнер Ази Тоног Төхөөрөмж ХХК-ын Цахилгаан Эрчим Хүчний Хэлтсийн Захирал Томас Остинтой ярилцлаа.
Сур: Та манай уншигчдад Вагнер Ази Компани болон Цахилгаан Эрчим Хүчний Хэлтсийн ерөнхий үйл ажиллагааны талаар танилцуулахгүй юу?Том Остин: Манай Вагнер Ази Компанийг АНУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай, Катерпиллар Корпорацийн уул уурхайн тоног төхөөрөмж нийлүүлдэг гэдгээр нь олон хүн андахгүй байх аа. Вагнер Азийн ажлын хүрээ жилээс жилд тэлсээр дан ганц уул уурхай гэлтгүй эрчим хүч, зам барилга, дэд бүтэц, хөдөө аж ахуйн салбарт шинэ техник, тоног төхөөрөмжүүдийг нэвтрүүлэн, түрээс, засвар үйлчилгээг дэмжин ажиллаж байна. Мөн манай компани нь автомашин үйлдвэрлэлийн Ford Motors, Английн Land Rover компаниудын Монгол дахь албан ёсны дилер нь юм.
Харин манай Цахилгаан Эрчим Хүчний хэлтэс нь АНУ, Их Британид үйлдвэрлэгддэг CAT болон Olympian дизель цахилгаан үүсгүүрийн (генератор) худалдаа, түрээс, засвар үйлчилгээ, сэлбэг нийлүүлэлт хариуцан ажиллаж байна. Катерпилларийн дизайн, үйлдвэрлэл стандартын дагуу хийгддэг учраас чанарын тал дээр асуудалгүй. Борлуулалтын дараах засвар үйлчилгээ, сэлбэг нийлүүлэлт болон мэргэжлийн заавар зөвөлгөө, ашиглалтын гарын авлагаар хангаж өгөх нь бидний ажлын давуу тал гэж хэлж болно.
Сур: Монгол Улсын эдийн засаг өдрөөс өдөрт тэлэхийн сацуу эрчим хүчний хэрэгцээ өсч байгааг та бид мэднэ. Тэгвэл эрчим хүчний салбарт та бүхний зүгээс хийж буй томоохон ажлууд юу вэ?Том Остин: АНУ-ын Катерпилларийн 5кВт-10MВт хүртэл хүчин чадалтай дизель, газан цахилгаан үүсгүүрүүдийг мэргэжлийн өндөр түвшинд нийлүүлэх цар хүрээтэй ажлыг гүйцэтгэж байна. Хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээнд тохируулан мазут, түүхий нефтээр ажилладаг 14МВт хүртэл цахилгаан эрчим хүч гаргах хүчин чадалтай цахилгаан үүсгүүрүүдийг чанартай угсарч суурилуулан, байгаль орчинд хор хөнөөлгүй эрчим хүчний үүсгүүр шаардлагатай байгаа өнөө цагт нүүрснээс шатдаг хий, шингэн гаргах технологи болон хийн түлшээр ажилладаг цахилгаан үүсгүүрийн зах зээлд анхаарал хандуулж байгаа.
Сур: Үнэндээ манай орны эрчим хүчний салбар шинэчлэлийг шаардаж байна. Та бүгдийн санал болгож байгаа цахилгаан үүсгүүрүүдийн давуу тал юу вэ?Том Остин: Дэвшилтэт технологи ашиглан дизель цахилгаан үүсгүүрийн түлш зарцуулалтыг бууруулж, хямд өртөгтэй цахилгаан эрчим хүч гарган авах зэрэг техникийн боловсронгуй шийдлийг хэрэглэгчдэд санал болгож байгаа нь бидний ажлын бас нэг давуу тал байж болох юм. Хэрэглэгчийн хүсэл, хэрэгцээнд тохирсон хаана ч тээвэрлэж ашиглаж болох сайн талтай.
Миний бодлоор, Монгол Улсын урт хугацааны цахилгаан эрчим хүчний эрэлт, шаардлага нь “Улаанбаатар 5-р цахилгаан станц”, Чандгана дахь “Prophecy Coal” эрчим хүчний станц, Таван Толгой болон Сайншанд дахь цахилгаан станц дээр төвлөрч байна. Бодит байдал дээр эдгээр цахилгаан станцуудыг барьж байгуулах, бүрэн хүчин чадлаар нь ажиллуулахад 4-6 жилийн хугацаа шаардлагатай. Ийм учраас энэ хугацаанд эрчим хүчний дутагдлыг хэрхэн шийдэх тал дээр миний санаа зовнидог.
Дизель түлшний өртөг өндөр нөгөөтэйгүүр хэдэн зуун мегаваттын цахилгаан эрчим хүчний эрэлт хэрэгцээг шийдвэрлэхийн тулд хямд төсөр эх үүсвэрээр түр хугацааны цахилгаан эрчим хүчний хэрэгцээг хангах нь тулгамдаж буй асуудал юм.
Иймээс бид Катерпилларын туршилтаар батлагдсан нүүрс болон хүлэмжээс ялгарах хийг түлш болгон ашиглах сүүлийн үеийн технологийг Монголд нэвтрүүлэхээр ажиллаж байгаа. Энэ арга байгаль орчинд ээлтэй төдийгүй дотоодын түлшний эх үүсвэрийг үүсгэж хэдэн зуун сая ам.долларын зардал хэмнэж болох давхар ашигтай. Ерөнхийдөө миний хэлэх гэсэн санаа нь Нүүрсний Давхаргын Метан болон Коксжуулсан Зуухны Хий (Coal Bed Methane болон Coke Oven Gas)-ээс цахилгаан гаргаж авах юм л даа.
Сур: Та дээр мэргэжлийн баг гэж ярилаа. Энэ их хариуцлага ба чадвар шаардсан ажлын ард ямар баг хамт олон оршдог талаар бидэнтэй хуваалцахгүй юу?Том Остин: Чанартай ажлын гүйцэтгэл нь чадварлаг баг хамт олноос хамаардаг гэж бодож байна. Манай баг Катерпилларын сертификат бүхий инженер, техникийн баг, захиргаа, төслийн удирдлага хариуцсан мэргэжлийн багаар бүрддэгт сэтгэл хангалуун байдаг.
Бид инженер, техникийн ажилчдаа олон улсын чанартай сургалтанд хамруулж тэдний ур чадварыг тогтмол дээшлүүлж, Катерпилларын өндөр зэрэглэлийн инженерүүдтэй байнга харилцаа холбоотой ажилладаг.
Сур: Улс орны хөгжилд Эрчим хүчний салбар хамгийн том түлхэц өгдөг гэдэгт хэн ч маргахгүй болов уу! Минут секунд бүрээр тоологддог эдийн засгийн хөгжилд танай цахилгаан үүсгүүрүүд яах аргагүй их ололт авчирч байгаад таатай байна. Цахилгаан үүсгүүрийн шийдлийн талаар та юу хэлэх вэ?Том Остин: Тийм шүү. Цаг хэмнэнэ гэдэг бол мөнгө хэмнэнэ гэсэн үг. Уул уурхайн салбар голлох болсон өнөө үед алслагдсан газрыг эрчим хүчээр хангах, хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээнд тохирсон эрчим хүчний шийдлийг манай инженерийн баг цогцоор нь шийдэж байна. Саяхан Өмнөговь аймгийн Гурван Тэс суманд 12MВт/6300В дизель цахилгаан станцыг угсарсан нь цахилгаан эрчим хүчний салбарт хийсэн томоохон төсөл байлаа.
Урьд нь банк, эмнэлэг, элчин сайдын яам л нэгдүгээр зэргийн хэрэглэгчид байсан бол одоо тэр хандлага өөрчлөгдөж, цахилгаан эрчим хүч хаана хэрэглэж байна тэнд чанартай найдвартай тасралтгүй байдлыг шаардах болсон шүү дээ. Тиймээс цахилгаан эрчим хүчний хоёрдогч нөөц (аваарын) үүсгүүр (дизель генератор)-ын зах зээлд голлон анхаарч байна.
Сур: Чанарыг дагаж үнэ гэдэг. Катерпилларын бүтээгдэхүүнүүд чанартай хэдий ч үнийн хувьд бас чамгүй. Үнийн тал дээр уншигчид маань сонирхож байгаа болов уу?Том Остин: Харамч хүн хоёр төлдөг гэсэн үг бий. Манай харилцагчид бүтээгдэхүүний үнээс илүүтэйгээр тухайн бүтээгдэхүүний чанар, шинэлэг технологи, тухайн бүтээгдэхүүнийг ашиглах хугацаанд гарах зардлыг тооцоолон сонголтоо хийдэг. Энэ нь цахилгаан үүсгүүрийн найдвартай ажиллагаа мөн урт хугацааны баталгааг чухалчилж байна аа гэсэн үг юм. Жишээ дурдахад, Говь-Алтай, Завхан аймгийн 10 гаруй сумыг Катерпилларын генератор (КАТ3508 маркын 68000 мот.цаг ажилласан) сүүлийн 14 жилийн турш найдвартай, тасралтгүй хангасаар байна (КАТ). Энэ нь дэлхийд тэргүүлэгч брэнд Катерпилларын дээд зэргийн чанар болон Вагнер Ази Компанийн үзүүлж буй үйлчилгээ нь Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй нөлөө бүхий уул уурхайн компаниуд, улсын үйлдвэрийн газрууд, иргэд өндрөөр үнэлдэг гол жишээ юм.
Жилээс жилд өсөн нэмэгдэж буй цахилгаан эрчим хүчний хэрэгцээг хангах энэ салбарт шинэ, дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлж байгаа талаар Вагнер Ази Тоног Төхөөрөмж ХХК-ын Цахилгаан Эрчим Хүчний Хэлтсийн Захирал Томас Остинтой ярилцлаа.